Το νοικοκυριό που έχει ελαιόδεντρα θεωρείται ευλογημένο και το εισόδημά του εξασφαλισμένο. Ο κύκλος της ελιάς για την κρητική οικογένεια ξεκινάει αρχές Νοέμβρη, όταν πρέπει να καθαριστεί η «αυλή» της κάθε ελιάς. Η παρουσία όμως του λαδιού και η ενασχόληση με αυτό είναι διαρκείς και εμφανείς σε όλες τις εκδηλώσεις της οικογένειας.

Το συμβολικό λάδι

Από το πρώτο λάδι του νοικοκυριού θα δώσουμε του διακονιάρη για να ευχηθεί «καλοξόδευτο». Από το λάδι του σπιτιού μας θα προσφέρουμε στην εκκλησία κάθε φορά που θα θέλουμε να παρακαλέσουμε για την υγεία ή για την ανάπαυση των αγαπημένων προσώπων μας. Με το λάδι του σπιτιού μας θα σφραγίσουμε μία συντεκνιά αλλά θα σφραγιστεί και ο νεοφώτιστος, θα πάρει το χρίσμα του χριστιανού. Το λάδι της κολυμβήθρας θα γαληνέψει τη θάλασσα

οπως και το λάδι από το καντήλι του Αγίου Νικολάου. Και ο νεκρός όμως σφραγίζεται και αποχαιρετιέται με λάδι (καντηλοχύνεται) και στα κόλλυβά του κάθε φορά στάζουμε τρεις σταγόνες λάδι. Με το λάδι του καντηλιού θα αλείψουμε πληγές, πονεμένα μέλη και θα ξεματιάσουμε.

Φως από το λάδι...

Γιατι δεν πρέπει να ξεχνάμε ούτε τους λύχνους, ούτε τις λάμπες λαδιού. Στις εκκλησίες και στα εικονίσματα το φως μένει άσβεστο, όπως άσβεστη μένει και η καντήλα γεμάτη λάδι, που τοποθετείται, πριν τεθεί ο θεμέλιος λίθος, στη θέση της Άγιας Τράπεζας, και σφραγίζεται με χώμα κατά τη θεμελίωση κάθε ναού.

Φάρμακο και καλλυντικό

Στη λαϊκή ιατρική το λάδι είναι ένα είδος πανάκειας, έχει την εφαρμογή του σε κάθε πάθηση ή ενόχληση και δρα προληπτικά ή θεραπευτικά. Δεν είναι εξ άλλου τυχαία η πρώτη επαφή του μωρού με το λάδι αμέσως μετά τη γέννησή του, όταν το έπλεναν με χλιαρό λάδι και χαμομήλι και έπλεναν τα μάτια του με μερικές σταγόνες από λάδι ελιάς. Ως καλλυντικό οι γυναίκες το χρησιμοποιούν για το πρόσωπό τους, το δέρμα τους, τα μαλλιά τους και τα νύχια τους. Επίσης οι κυνηγοί δίνουν μερικές κουταλιές λάδι στα σκυλιά τους για να τα προφυλάξουν από δηλητηριώδη φυτά που ενδεχομένως δαγκώσουν, κάτι που επιπλέον συμβάλλει στη στιλπνότητα του τριχώματός τους.

Το σαπούνι από λάδι ελιάς

Μία φορά το χρόνο(συνήθως τον Αύγουστο ή στα καζάνια) η κάθε νοικοκυρά ψήνει το σαπούνι της χρονιάς. Την συνταγή την μαθαίνουν τα κορίτσια από το σπίτι τους. Το σαπούνι έχει για κύριο συστατικό το καθαρό λάδι, (τα δύσκολα όμως χρόνια συγκέντρωναν τα τηγανόλαδα, τα ποντικόλαδα, τους κατσιγάρους). Το ίδιο σαπούνι χρησιμεύει στην λάτρα του νοικοκυριού και στην ατομική υγιεινή, απλά το κόβουμε σε διαφορετικά κομμάτια για πρακτικούς λόγους.

Η ρευστή αξία

Χαρά σε όποιο σπιτικό έχει γεμάτα πιθάρια με λάδι στο μαγαζέ του. Η οικογένεια αυτή μπορεί να πραγματοποιεί τις καθημερινές της συναλλαγές καθώς και σημαντικότερες αγοραπωλησίες, αλλά και να ξεπρουκίσει τις κόρες της, όταν έρθει η ώρα του γάμου τους. Λάδι δίνουμε στον παπά που αγιάζει το σπίτι τα Φώτα,λάδι δίνουμε στον έρανο, λάδι δίνουμε και στους καλαντιστάδες. Με λάδι πληρώνεται η μαζώχτρα, το μαζωχτό της, πριν επιστρέψει στο σπίτι της. Τέλος με λάδι δωροδοκούμε!

Μα οι καιροί δύσκολοι και κάποτε το λάδι τελειώνει πριν να βγει η νέα σοδειά, ο γείτονας τότε δανείζεται από το γείτονα ή από το συγγενή δύο κουρούπια λάδι αλλά αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει τρία, γιατί το λάδι που δανείστηκε ήταν κατασταλαγμένο ενώ αυτό που επιστρέφει είναι πρωτόλαδο, φρεσκοαλεσμένο!

«Απομάζουδα» στη Δυτική Κρήτη,

«Κουκολόι» στην Ανατολική Κρήτη

Το Εθιμικό Δίκαιο ορίζει, να μπαίνουν οι οικογένειες που δεν έχουν περιουσία μέσα στα λιόφυτα μετά το τέλος της ελαιοκομικής περιόδου, και να μαζεύουν τις ελιές που έχουν απομείνει για το λάδι τους!

Ας μπούμε στην κουζίνα...

Το λάδι δεν χρησιμοποιείται μόνο ωμό ή στην παρασκευή φαγητών και γλυκών, είναι άριστο συντηρητικό! Μέσα στο λάδι διατηρούνται ο πελτές ντομάτας, τα λαχανικά, τα τυριά, τα κυνήγια, τα ψάρια, το χοιρινό (από τα χριστουγεννιάτικα χοιροσφάγεια για όλο το χρόνο) και όλα τα κρεατικά αφού τσιγαριαστούν.

30 Νοεμβρίου, του Τρυπιοτηγανήτη

Η ελαιοκομική περίοδος έχει ξεκινήσει και η πρώτη βγαρμαθιά λάδι έχει έρθει στο σπίτι. Την ημέρα της γιορτής του Αγίου Ανδρέα ρίχνουμε λάδι στο τηγάνι σταυρωτά και ευχόμαστε «καλοκατάλυτο», «καλοξόδευτο» ή «και του χρόνου» για να φτιάξουμε κουταλίτες ή αλλιώς τηγανίτες που πρέπει να συνδυαστούν με το αμέσως προηγούμενο προϊόν του σπιτιού, το πετιμέζι. Πρέπει επίσης να πάμε σκουτελικό σε όποια οικογένεια δεν έχει ελιές και λάδι για να μοιραστούμε την ευλογία του σπιτικού μας...